Gedichtenbundel Averno

Onlangs is nobelprijswinnaar (2022) Louise Glück overleden. Jammer dat we haar poëtische werk hier in Beligië zo laat leerden kennen. Maar wat een geluk dat we nu van haar poëzie mogen genieten! Bij wijze van eerbetoon wil ik, bij dit jaareinde, enkele elementen uit haar bundel Averno bespreken.

Averno verscheen in Amerika al in 2006. Hier bij ons werd hij in 2021 bij de Arbeiderspers uitgegeven in een vertaling van Radna Fabias.

De titel Averno verwijst naar een klein kratermeer in de buurt van Napels. Door de oude Romeinen werd het beschouwd als de ingang van de onderwereld, en in de gedichten is die onderwereld niet veraf. Meer nog: boven- en onderwereld zijn soms met elkaar verweven.

De beelden in het eerste gedicht ‘De nachtelijke trek’ brengen je meteen bij de grote thema’s die doorheen de bundel lopen:

De nachtelijke trek

Dit is het moment waarop je weer/De rode bessen van de kraalboom ziet/En in de donkere lucht/De nachtelijke trek van de vogels.

Je ziet dit bijna voor je als een intiem schilderijtje, zo aandoenlijk en open, maar dan graaft de dichter een laag dieper:

Het doet me verdriet te denken/Dat de doden ze niet zullen zien-/Deze dingen waar we op rekenen,/Ze verdwijnen.

…

Deze overpeinzing diept ze nog verder uit in de derde strofe om tenslotte te eindigen met een vrij luchtige herademing. Schoonheid, natuur en duisternis vallen harmonieus samen.

De gedichten van Louise Glück zijn geschreven in een glasheldere taal, ze lijken eenvoudig en toegankelijk maar tegelijk zijn ze gelaagd en complex. Haar woorden zoeken naar diepte en het duistere om soms te eindigen in merkwaardige lichtheid, zelfs humor.

Het lange gedicht ‘Oktober’ is één van mijn favorieten, en daarin ben ik blijkbaar niet alleen.

Hierbij enkele passages:

…

Er was sneeuw gevallen. Ik herinner me/muziek uit een open raam./Kom bij me, zei de wereld./dit wil niet zeggen/dat ze in exacte zinnen sprak/maar dat ik schoonheid op die manier waarnam

…

Een laag dieper:

…

evenmin is er oprechtheid, en hierin kan ik misschien iets betekenen

…

Het gedicht mijmert verder over de taak van de kunstenaar: wat kan de dichter betekenen?

En vervolgens:

…

je bent niet alleen,/ zei het gedicht, /in de donkere tunnel

…

Hier vestigt ze niet langer de aandacht op de dichter maar op het gedicht zelf. Het is troostend dat het gedicht zelf je vertelt dat je niet alleen bent in het donker. Vervolgens zoekt de dichter opnieuw haar heil in de natuur om toch weer in lichtheid te eindigen:

…

Uit de bittere schande, kilte en dorheid/van de aarde/komt mijn vriendin de maan op:

ze is mooi vanavond,/ maar wanneer is ze niet mooi?

De bundel bestaat uit twee delen, in elk gedeelte is er een gedicht dat de titel ‘Persephone de zwerver’ draagt. Zoals bij wel meer dichters spelen de klassieke goden een rol: ze vertellen over moeilijkheden zoals ongelijkheid, machtsverschillen… in onze samenleving. Bij Glück krijgen de goden een hedendaagse rol: ze zijn in de onderwereld én op de aarde. In de twee Persephonegedichten is het klassieke verhaal verweven met hedendaagse thema’s zoals de ontwikkeling van meisje naar vrouw in het eerste gedicht.

In de eerste versie wordt Persephone/van haar moeder afgepakt/en de godin van de aarde/

straft de aarde-dit klopt/met wat we weten over menselijk gedrag,

dat mensen diepe voldoening halen/uit kwaad doen, in het bijzonder/onbewust kwaad doen

…

Persephones eerste/verblijf in de hel wordt nog altijd/bepoteld door geleerden die het oneens zijn/over de gevoelens van de maagd:

….

Is het zwerven van Persephone een zwerven tussen boven- en onderwereld? Het vraagt enige lezing en herlezing om haar tocht te volgen.

…

Ik weet niet zeker of ik/dit woord zal houden: is de aarde/“thuis” voor Persephone? Is ze mogelijk thuis,/In het bed van de god? Is ze/Nergens thuis? Is ze/Een geboren zwerver, met andere woorden Een existentiële/ Replica van haar moeder, …

…

Het tweede Persephonegedicht begint al even helder, hier spelen het moeder-dochterthema en de rouw een rol:

In de tweede versie, is Persephone dood./Ze sterft, haar moeder rouwt-/Seksualiteitskwesties hoeven/Ons hier niet tot last te zijn.

Dwangmatig, in de rouw, gaat Demeter/De aarde rond./We verwachten niet te weten/

wat Persephone aan het doen is/Ze is dood, de doden zijn mysteries.

…

Het gedicht zwerft met Demeter.verder in een mijmering van de moeder over de rouw om haar dochter. Opnieuw zijn aarde en onderwereld dicht bijeen.

Deze dichtbundel is zeer aan te bevelen voor lezers die houden van sobere, gelaagde, verhalende gedichten die, wars van al te veel franjes en woordspielereien, het midden vinden tussen lichtheid en diepgang en niet bang zijn om de griekse tragedie aan de hedendaagse problematiek te linken. Als een hedendaagse godin zweeft Louise Glück tussen het schone in de natuur, het duistere en de eindigheid.