Lang geleden en toch nog altijd een roze pareltje

Villa des Roses Willem Elsschot

Bezorgd en toegelicht door Peter de Bruijn

Atheneum-Polak & Van Gennep

Amsterdam 2021

Synopsis:

In ‘Villa des Roses’ (1913), de debuutroman van Willem Elsschot, beschrijft de auteur het dagelijkse leven in een sober pension, dat moeite heeft met overleven tussen de hoogbouw in Parijs. Met een milde, humoristische pen vertelt hij ons over het wel en wee van de eigenaars, het personeel en de bewoners van het pension.

Inhoud:

Tijdens de lenteontmoeting van de ambassadeurs van Leuven Leest kreeg ik ‘Villa des Roses’ van Elsschot opnieuw in handen. Lang geleden las ik deze roman, een 200-tal pagina’s, in één ruk uit. Tijd om het boek te herlezen, dacht ik, en het voor u, lezer, te bespreken.

In het begin van het boek bevinden we ons in de Rue d’Armaillé, een straat van weinig aanzien, in Parijs. Daar bevindt zich, tussen de hoogbouw, het pension van Monsieur en Madame Brulot. Op de voorgevel staat op een bord :

‘Villa des roses Maison C.A. Brulot

Pension de familles de premier ordre.

Tout le confort moderne. Grand parc pour enfants.

Pris divers et à convenir. Déjeuners et diners au cachet. English spoken’.

Al gauw komen we te weten dat het pension niet zo voornaam is als men wil laten uitschijnen. Het moderne comfort bestaat uit het verkrijgen van een eigen sleutel, er is echter geen elektriciteit en badgelegenheid. Madame Brulot heeft daar haar eigen merkwaardige argumenten voor. Het pension wordt vooral door haar geleid, haar man speelt slechts een bijrol. Op allerlei manieren tracht ze het hoofd boven water te houden, o.a. door het verkopen van eieren van haar kippen, terwijl ze aan haar eigen gasten een goedkopere soort serveert.

Ook haar prijzenpolitiek is niet helemaal doorzichtig. Sommige meer zorgbehoevende gasten of kostgangers met een, naar haar aanvoelen, betere status en meer geld betalen meer huur dan het standaardtarief.

Naast de eigenaars is er nog wat keuken- en kamerpersoneel en uiteraard zijn er de gasten, die blijkbaar voor langere tijd in het pension verblijven. Die gasten zijn van diverse pluimage en sommigen van hen worden door Willem Elsschot zeer uitgebreid beschreven, met de nodige zin voor verfijnde humor. Het zijn stuk voor stuk milde portretten, zodat je je als lezer thuisvoelt tussen het allegaartje in het pension. Zo is er de oude dame Gendron, aan wie voor extra zorgen ook extra kosten worden aangerekend, en die op deze manier de financiële steunpilaar van de villa is. Er is de heer Martin, een zakenman uit Nantes, die na een aantal maanden afwezigheid opnieuw opduikt in het gezelschap van een Poolse vrouw en haar moeder. Zij betrekken samen één grote kamer. Met dit drietal is trouwens nog wel meer aan de hand, maar dat kom je verder in het boek te weten. Ook sommige andere gasten hebben een eigen verhaal: er is het trieste lot van de heer Brizard, er zijn de dagelijkse routines van de heer Colbert en deze van Madame Dumolin.

En niet te vergeten: de Duitser Grünewald. Daar er in het pension ’s avonds ook maaltijden worden geserveerd ontstaan er levendige discussies tussen de gasten en krijgen we een beeld van hoe ze zich verhouden tot elkaar, tot het personeel en de eigenaars. Verder in de roman komt ook het leven van de keukenhulp Aline en van het nieuwe kamermeisje Louise ruim aan bod, aan de hand van de taken die zij uitvoeren. Vooral Louise komt onder druk te staan door de aandacht van de mannelijke gasten. Uiteindelijk ontstaat er een idylle tussen de in de liefde gelovende Louise en de berekenende jonge Grünewald. Deze tragische romance wordt in het tweede deel van het boek met een milde ironie beschreven.

Het is bijzonder dat in deze roman, ondanks zijn compactheid, ogenschijnlijk weinig en toch ook veel gebeurt. Nauwkeurig beschreven passages worden afgewisseld met spannende gebeurtenissen. Bovendien wordt via het leven in Villa des Roses een mooi tijdsbeeld geschetst. De mild ironische stijl van W. Elsschot heeft zelfs meer dan honderd jaar later niet aan kracht ingeboet.

Een klassieker die ik jong en oud aanbeveel: om te lezen en/of te herlezen!