Een bijzondere biografie

‘…elke dag moet je de titel ‘schrijver’ opnieuw verdienen, met veel geploeter.’

-Sylvia Plath aan Aurelia Plath, 2 oktober 1956

Met dit citaat start Heather Clark een stevige biografie waarin zij de groei en het gedreven schrijverschap van Sylvia Plath (1932-1963) beschrijft.

Over Sylvia Plath zijn tal van biografieën en andere geschriften gepubliceerd, maar vaak lijkt het kernthema de zelfmoord van de jonge schrijfster en moeder te zijn, gevolgd door allerlei speculaties over en interpretaties van haar dood.

Net daarom is de biografie door Heather Clark een ware revelatie: zij beschrijft het leven van een gedreven schrijfster die al vroeg in haar leven wist wat ze wilde: dat ze wou schrijven, dat ze van haar schrijverschap wou leven en dat dit deze keuze offers zou vragen.

Bij aanvang neemt de biografe uitvoerig de tijd om de afkomst, de familie en de ouders te beschrijven. Deze beschrijving van de herkomst is zeer zinvol, omdat ze mee de levensloop van Sylvia bepaalt. In de familie aan vaderszijde zijn er psychische ziektebeelden. Bovendien verliest Sylvia haar vader vroeg, wat invloed heeft op het gezin: plots is moeder Aurelia niet alleen de opvoedster van twee kinderen (Sylvia heeft nog een broer) maar ook financieel verantwoordelijk voor het gezin. Ook de moeder-dochterrelatie verandert: ze krijgen een zeer hechte relatie die o.a. blijkt uit de uitvoerige briefwisseling tussen moeder en dochter. Alle veranderingen in het gezinsleven hebben invloed op Sylvia’s schrijversloopbaan, de bijbaantjes en het zoeken naar beurzen om te kunnen studeren; de briljante studente heeft ook te maken met stress om haar studie te kunnen betalen.

H.Clark staat echter niet alleen stil bij de tragische gebeurtenissen of de hoogtepunten in het leven van Sylvia Plath. We volgen bijna van jaar tot jaar de evolutie van de jonge schrijfster die eerst, met succes, focust op verhalen die ze dankzij haar ontluikende schrijverschap en doorzettingsvermogen gepubliceerd weet te krijgen. Parallel met het leven van de jonge Sylvia is er de context van het naoorlogse Amerika met de de spanningen van de koude oorlog. Er wordt ook een interessant beeld geschetst van hoe, in die tijd, de verwachtingen zijn t.a.v. een jonge vrouw: belangrijk daarbij is een goede huwbare man vinden die zijn vrouw kan onderhouden. Een druk waartegen Sylvia Plath zich verzette, omdat ze in de eerste plaats schrijfster van verhalen en gedichten wilde worden. Doorheen de biografie ontdekken we, uit haar dagboeken en brieven aan haar moeder, hoe zij stap voor stap en met gissen en missen haar weg zoekt in de literaire wereld.

Al vrij vroeg in haar jonge leven ontstonden er mentale problemen, die haar moeder ongerust maakten. De confrontatie met de Amerikaanse geestelijke gezondheidszorg brachtniet altijd soelaas.

Vanuit brieven, dagboekaantekeneningen van Plath, interviews met bevoorrechte getuigen en andere geschriften beschrijft Clark de vele facetten van het leven van Plath vanuit diverse hoeken, waardoor het geen zwartwit verhaal wordt maar complex, zoals het leven soms is. Wanneer Plath, na een eerste zelfmoordpoging, in de psychiatrie belandde, gaat de biografe bv. in op het gebruik van electroshocks en de moeilijkheden die Plath daarmee had. Naast de onbeholpenheid van de gezondheidszorg beschrijft de biografe echter ook hoe verschillende steunfiguren zoals haar moeder, buren, vrienden en haar weldoenster (van wie ze een beurs kreeg) in haar geloofden en over haar waakten, haar omhulden met goede zorgen. Doorheen al deze belevenissen blijft haar literaire werk en de vorderingen die ze daarin maakte de rode draad. In het gehele boek staan verschillende dichterlijke passages die zowel in het engels als in het nederlands zijn weergegeven. De geïnteresseerde lezer krijgt op deze manier een beeld van de evolutie die de schrijfster/dichteres doormaakte. Bijzonder inspirerend!

Opnieuw kan Plath, met een beurs, haar studie verder zetten, en ze kiest ervoor om dit in Engeland te doen. Deze onderneming is niet vanzelfsprekend, omdat de Amerikaanse en de Engelse cultuur behoorlijk verschillend zijn, en zij aan de universiteit van Cambridge, alleen en zonder familie, als het ware opnieuw moet beginnen.

Het is in Engeland dat ze haar latere geliefde, de dichter Ted Hughes, ontmoet. Met Clark ontdekken we hoe de relatie van twee dichters de nodige ruimte biedt om zich gelijkwaardig te ontplooien. Ze beschrijft de gedrevenheid van beide dichters, hun schrijverschap en ook hun persoonlijkheid, hun eigenheid en eigenaardigheden.

De biografe slaagt er in om de ontwikkeling van het schrijverschap, de moeilijkheden in de relatie, het uitputtende van het moederschap en het tragische einde van Sylvia Plath vanuit diverse oogpunten te benaderen. Ze laat zich niet verleiden om T.H. te beschrijven als enige of belangrijkste oorzaak van Plath’s zelfmoord. Opnieuw zien we hier dat er meer speelt dan overspel als aanleiding tot suïcide. Zij beschrijft de feiten en intussen kennen wij lezers ook de voorgeschiedenis, ze beschrijft de context van een harde winter, de drang en grote ambitie tot schrijven en de uitputting door een moeilijk lopende relatie en door het moederschap, en laat het aan ons, de lezers, om conclusies te trekken.

Liever dan zich te verliezen in smeuïge details gaan wij met Sylvia Plath, mee in de ontwikkeling van haar schrijverschap, dat uiteindelijk tot op het laatst heeft geleid tot zeer bijzondere gedichten. De biografe slaagt er zo in om tot op het einde het werk van Plath centraal te stellen.

Meer dan 1000 pagina’s: een dik boek, maar indien u interesse heeft voor poëzie, schrijverschap en de figuur van Sylvia Plath is het zonder meer een aanrader.