De verdwijning van Josef Mengele

De schrijver Olivier Guez heeft politicologie en rechten gestudeerd en is daardoor goed geplaatst en gedocumenteerd om een sterk inhoudelijke, meeslepende en intrigerende roman te schrijven. Mede doordat Olivier Guez de dagboekfragmenten van Mengele zelf heeft gebruikt, is het een boeiend verhaal geworden. Historie en fictie worden samen goed verwerkt.

Je kunt het boek zien als een reconstructie van het leven van de nazi-dokter Josef Mengele en andere naoorlogse misdadigers die in Zuid-Amerika een leven in ballingschap doorbrengen. Je maakt kennis met Josef Mengele op het moment dat hij met de boot aankomt in Argentinië.
Na de 2e wereldoorlog is hij daar via omzwervingen en veel smeergeld terecht gekomen.

Door allerlei ontwikkelingen wordt het moeilijker voor Mengele en hierdoor wordt hij redelijk paranoïde en gebruikt zijn "macht" om de mensen die hij om hem heen heeft voor zijn karretje te spannen. Als de regering Peron valt, is het gedaan met het veilige, beschermde leven.
We volgen Mengele op zijn rondreis door verschillende Zuid-Amerikaanse landen en zijn verlangen naar 'zijn' Duitsland en zijn idealen.
Steeds meer wordt er jacht gemaakt op hem en andere kopstukken.

Heeft hij ooit spijt of wroeging gehad over wat hij in Auschwitz?
Nee, hij blijft geloven, verlangen naar het ideaal, zoals ze voor ogen hadden, een beter Noord Europa, gezondere, sterkere boeren en arbeiders, ook al is dat ten koste van andere bevolkingsgroepen die in zijn ogen minderwaardig zijn. Josef Mengele erkent zijn misdaden niet, hij blijft er heilig van overtuigd dat al zijn werk belangrijk is om het zuiverste ras te creëren.

Hoewel Olivier Guez weinig ruimte geeft aan de gruweldaden van Mengele in Auschwitz worden er verbanden gelegd tussen diens bezigheden in Zuid-Amerika en die in de oorlogsjaren. Het zijn de passages in het boek die het meest aangrijpend zijn. Zoals over zijn experimenten om bruine ogen blauw te kleuren. Josef Mengele dacht de ogen te kunnen kleuren door de kleurstof methyleen-blauw in de iris te injecteren.
"Gevangene Vera Kringel had net zo’n ervaring toen ze in Mengeles privélaboratorium op een dag een hele wand vol ogen zag. ‘Ze waren met spelden vastgeprikt, als vlinders. Ik dacht dat ik dood was en in de hel was beland.’ ''(citaat)

Na de ontvoering van Adolf Eichman in 1960 in Argentinië is Josef Mengele altijd “op de vlucht” geweest, achtervolgd door de Mossad (maar niet altijd) en vooral door zijn eigen waanideeën. Ze hebben hem echter nooit kunnen/willen vinden en in 1979 is hij een natuurlijke dood gestorven in Brazilië.

Het is verbazend om te lezen hoe gemakkelijk een oorlogsmisdadiger zoals Mengele is kunnen ontsnappen uit Europa, en hoe vrij en open de gevluchte nazi’s hun leven en overtuigingen konden voortzetten in het Zuid-Amerika van na de tweede wereldoorlog. Zou dit anno 2020 mogelijk zijn? Ik vrees van wel, ik herinner mij hoe, recent, de moordenaars van Litvinenko en Politkovskaja of Khashoggi hun straf ontliepen.