De dood verzint van alles, maar niet dit

Tot de beste poëzie die de afgelopen decennia in het Nederlandse taalgebied is verschenen behoort zonder twijfel het kleine oeuvre van Menno Wigman, die in 2018 op 51-jarige leeftijd overleed, veel te vroeg helaas, en van wie vorig jaar Verzamelde Gedichten verscheen. Dwars tegen de hang naar het ludieke, cabareteske, op direct effect berekende en breedsprakerige van veel moderne poëzie schreef hij klassiek ogende gedichten, gebruik makend van het traditionele poëtische alaam van rijm en halfrijm, metrum en vaste strofenbouw. Hij was een ambachtsman, die met perfectionistisch geduld aan zijn gedichten schaafde tot ze volstrekt zuiver klonken. Ook een romanticus: de thema’s van zijn gedichten zijn in de eerste plaats de verloren jeugd, de liefde, de erotiek, de sterfelijkheid en het gevoel niet thuis te horen in deze wereld onder deze mensen. Niet echt het vrolijke type dus, maar laat dat je niet weerhouden zijn werk op de leestafel te leggen: zijn beelden en zijn taal zijn zo beklijvend en sterk dat ze iedereen diep kunnen raken en ontroeren. Want Wigman is een toegankelijke dichter, je hoeft er heus geen literatuurwetenschap voor gestudeerd te hebben. Neem een gedicht als ‘Telefunken’ waarin een oud tv-toestel, dat het begeven heeft, aan het woord is over wie hem al die jaren heeft aangestaard.

TELEFUNKEN

Na jaren zwoegen werd ik kleurenblind,
sloeg vonken uit, kreeg klappen, gaf de geest.

Nu sta ik vaal en uitgepraat op straat
en moet steeds denken aan dat lege masker

dat mij zo schaamteloos heeft aangestaard.
Nagepraat. Aanbeden. Stukgemaakt.

De zak. Dat hij niet zag hoe levensecht
ik de tijd uit zijn ogen at. De zak.

Ik gaf hem Hitchcock, borsten, rampen, sikhs.
Ik gaf hem ogen. Oorlog. Noorderlicht.

Maar ik kon gaan. En hij kijkt weer tv.
Straks word ik opgehaald en sterven kilo’s

dode uren op de stortplaats met mij mee.

(blz. 145)

Prachtig toch? Zo herkenbaar en tegelijk zo origineel, zo genadeloos. Er staat in deze verzamelbundel zo goed als geen zwak gedicht, en ik kan het weten. Hoezeer de thematiek van Menno Wigman ook aansluit bij de romantische traditie, de onderwerpen en de taal zijn zeer eigentijds, met voortdurend referenties naar concrete plaatsen, straten, winkels en situaties uit het leven van nu. Een van de allermooiste, en vaak gebloemleesde, gedichten is Lichaam, mijn lichaam, dat begint met deze regels: “Lichaam, mijn lichaam, hoeveel handen / van hoeveel vreemden kreeg je op je af?” Hij somt er in het gedicht een aantal van op, tot en met die bij het sterfbed: “Straks lig ik daar en wordt mijn haar gekamd.” Maar de allerlaatste handen staan niet in het gedicht: die van ons, lezers, die zijn werk, dat andere lichaam van hem, levend houden na zijn dood.