Moreel dilemma

De achtste dag – Annemie Haverkamp

Hoe is het als iemand, zoals Egbert, bewust een (zelf)doding plant?

Zijn huis is keurig opgeruimd. De lengte van de touwen voor opknoping nauwkeurig opgemeten met een rolmaat. Een touw voor hem, weduwnaar met terminale kanker en zijn ernstig gehandicapte zoon, Adam. Het meetlint legt hij niet in het zicht van de foto van zijn overleden vrouw, Emma. Hij had haar immers beloofd voor zijn zoon te blijven zorgen. Zijn abonnementen zijn opgezegd. De gans, medegezel van het huis, vrijgelaten. De bel doet het niet meer.

Als een stroomonderbreking het (zelf)dodingsplan doorbreekt en zijn huisarts met het verzoek komt een nieuwe trap te maken voor zijn geliefde, zwicht Egbert.
Alsof hij voor een laatste keer wil tonen dat hij , timmerman van ‘de oude stempel’, dat nog met eigen handen kan. Een laatste eer aan zijn drukke loopbaan als schrijnwerker.
Alsof hij verleid wordt toch nog een kiertje leven te geven aan zijn blind -dove zoon en hemzelf. Een straal hoop, die je koestert als lezer, en je in spanning houdt tot het einde.

De taal van Haverkamp is huiselijk: het intiem toilet van de zoon, de afwas, houtkrullen in het atelier, het fladderen van de gans, een deken onderaan de lift of in de autobus, een enveloppe, ze spelen allemaal een rol in deze roman. Heerlijk om lezen. Alsof je thuis zit. De intimiteit tussen Egbert en zijn zoon is vertederend.
Niet zwart-wit maar in enkele verbeelde scènes krijgen we voeling met het gemis om Emma, zijn overleden vrouw. In de loop van het boek kunnen we enkel vermoeden wat zijn vrouw ongelukkig maakte en de dood injoeg. Maar zijn we ook getuige van hun liefdevolle leven samen.

Egbert heeft zijn levensritme, zijn werk, zijn huishouden -aan een verlaten grenslandschap aan een rivier- helemaal afgestemd op de behoeften van zijn zoon. In het aanreiken van voel-smaak en geurimpulsen voor Adam is hij ontzettend creatief. Als deze meervoudig gehandicapte jongen in paniek schiet weet hij dat gedrag deskundig aan te pakken. ‘Hij had zich geen makkelijker kind durven dromen’, zegt hij ergens. De warmte tussen die twee is tastbaar beschreven doorheen dagelijkse gebeurtenissen.

En zo begrijp je langzamerhand als lezer welke liefde de vader drijft in het (zelf)moordplan. Als hij overlijdt, is er niemand die de zorg kan overnemen. Of is die er toch? Even overweegt hij andere perspectieven. Maar die begraven zich onder zijn nieuwe obsessie: die trap nauwkeurig afwerken, op een week tijd dan nog. Een hoogstandje.

De spanning voor dat werk, het dodelijk ongeluk met de gans (wie zou kunnen verstaan dat beide zo gehecht zijn aan het dier?), de onbereikbaarheid van Egbert voor noodzakelijke medische hulp, de afstand tot mogelijke medemensen, laat de lezer voelen hoe eenzaam de man worstelt. Of hoe achter een schijnbare huiselijke rust onnoembare angsten spoken.

Hoe zwaar moet het niet zijn om te leven als mantelzorger die de dood in de ogen kijkt?

Het is mooi hoe de auteur de normatieve, economische tijd (de deadline voor het afwerken van de trap) afzet tegenover een verlangen naar de dood ‘als een rivier’. Hoe ze een gezellig liefdevol samenleven samen laat gaan met onherbergzaam verdriet en eenzaamheid.

Dit boek zet je aan, opmerkzaam te zijn voor noden achter schijnbare rust en ritme. Dat mantelzorgers meer steun nodig hebben lees je tussen de regels. ‘De achtste dag’ is alleszins een pleidooi voor een warmere samenleving.

Ondanks de schaduw van de dood, wint de liefde in deze roman. Dat is zijn kracht en schoonheid.