Mark van Barbóék in M over Boektopia op toer

Mark van Barbóék in M over Boektopia op toer

23 oktober 2024

Van 8 t.e.m. 10 november houdt Boektopia op toer halt in Leuven met een programma om u tegen te zeggen. Wij geven het woord aan enkele gepassioneerde Leuvense boekhandelaars die vertellen over hun programma. Dit keer is het de beurt aan Mark van Barbóék in M. Hij vertelt vol overgave waarom je Erwin Mortier en P.F. Thomése niet mag missen!

P.F. Thomése in gesprek met Christophe Vekeman

Met de Nederlander P.F. Thomèse komt er een auteur naar Leuven die de laatste dertig jaar een vracht nominaties en literaire prijzen wist te verzamelen. Hij is een veelzijdig en zeer breed vertaald romancier, essayist en cultuurcriticus. Laten we ons daarom niet beperken tot zijn twee meest persoonlijke boeken die door zovelen in het hart worden gedragen. ‘Schaduwkind’ (2003 en daarna ontelbare malen herdrukt) schreef hij na de dood van zijn dochtertje. Hoe en waar moest hij in het stille huis de woorden vinden om haar in de taal een tweede leven te geven? Pakkend tot en met. Zoals ook het memoir ‘Vaderliefde’ (2019) dat was: hoe goed kennen we onze (gestorven) ouders, als ze bij elk verhaal dat ze bij leven vertelden veilig om de harde waarheden heen fietsten?

Het voorbije decennium pakte Thomèse uit met nog twee veelgeprezen romans: ‘De onderwaterzwemmer’ (2015), een sterke oorlogsroman over verlies en schuld, en ‘Swansdale’ (2022), een boek over twee Britse jongeren uit gebroken gezinnen die elk op hun manier hun dode ouders bij elkaar proberen te fantaseren.

Afwezige ouders, kwetsbaarheid en dood, familiegeheimen en -trauma’s, en de kracht van verbeelding. Jawel hoor, deze thema’s keren ook terug in Thomèses nieuwste roman ‘Black-out’, het boek waarover hij op zondag 10 november om 11.30 uur in Barbóék in M in gesprek gaat met Christophe Vekeman.

Met veel inlevingsvermogen worden de verpletterende gevolgen beschreven die een verschrikkelijk ongeval kan hebben op alle betrokkenen. Want ‘Black-out’ is meer dan een karikaturale zedenschets van de bekakte villawijk waar het ongeval gebeurt, het is een geslaagde psychologische studie naar verlies, rouw en schuld. De immense consequenties, de verwarring, de hysterie, de schaamte, de verdringing… Thomèse maakt het allemaal invoelbaar voor ons, meelevende lezers. Dat doet hij dan ook nog eens in een erg toegankelijke stijl en zonder veel literaire kunstgrepen. De proeflezers bij Barbóék waren in elk geval in de wolken over deze spannende, soms genadeloos geestige, altijd aangrijpende roman over hoe mensen omgaan met de ultieme tragiek van het bestaan.

Erwin Mortier tussen liefde en lazuur

Erwin Mortier is zeker niet voor één gat te vangen: ‘Marcel’, zijn ophefmakende debuutroman uit 1999, kreeg in 2020 een even mooie sequel met ‘De onbevlekte’: hier werd het naoorlogse België, met al zijn familiegeheimen, met kennis van zaken gefileerd. Een hoogtepunt in zijn oeuvre is nog steeds de ontroerende ode aan zijn door alzheimer getroffen moeder: ‘Gestameld liedboek’ (2011). Wie schreef er trouwens mooier (liefdevol en tegelijk streng) over Gerard Reve en het echtpaar Jef Geeraerts? De speelse verhalen die hij doorheen de jaren schreef, werden vorig jaar gebundeld in ‘Glorie en heerlijkheid’. Voeg daarbij de gedichtenbundels en essays die hij in de voorbije kwarteeuw de wereld in stuurde, en je mag met recht en reden spreken van een omvangrijk en indrukwekkend oeuvre. Bij Barbóék lieten we ons meeslepen door zijn laatste twee grotere essays: ‘Lazuur’ en ‘Kleine filosofie over de liefde’, allebei verschenen in de zomer van 2024.

Nu steeds meer uitgevers met essayreeksen uitpakken, ligt het voor de hand dat ze ook gaan aankloppen bij duizendpoot Mortier. Uitgeverij Oevers laat in zijn Kleurboeken diverse auteurs aan het woord over hun favoriete kleur, en Mortier mocht de spits afbijten. Hij koos voor lazuur, dat wondermooie en kostbare blauw dat van de laatmiddeleeuwse schilderkunst zo’n lust voor het oog heeft gemaakt. Hij vond het terug in de hemel van zijn kindervakanties aan zee, in de ogen van zijn moeder, in zijn schrijfinkt en in zijn meest geliefde kunstwerken.

Precies dat is zo mooi aan de essays van Erwin Mortier: dat het nooit abstracte bespiegelingen zijn, maar buitelende gedachten die altijd hun voedingsbodem hebben in zijn eigen leven, in zijn zalige of minder zalige herinneringen, in zijn intense beleving van beklijvende natuur- en kunstervaringen. Voeg daarbij zijn onnavolgbare stijl: het wonder van het lazuur wordt beschreven door een dichter, een taalkunstenaar.

Uitgeverij Pelckmans gaat onvervaard voor een ‘Kleine filosofie van grote emoties’. We leven in een tijd van grote emoties. Emoties die vroeger stil onder het kleed werden gedragen, worden nu luid van de daken geschreeuwd. Moet het soms niet een tikkeltje discreter? Een van de eerste titels in deze fraai vormgegeven reeks is Erwin Mortiers ‘Kleine filosofie van de liefde’. Voorwaar een gewichtig thema. Mortier is geen filosoof, maar een schrijver, zo zegt hij zelf. Verwacht dus geen helder en gestructureerd betoog; de liefde – in al haar vormen – ligt hem zo na aan het hart dat hij er slechts in omtrekkende bewegingen over kan schrijven. Hij blijft de essayist van de speelse associaties, niet van de betonnen theorieën. Verliefdheid fladdert maar wat rond, maar liefde heeft veel meer om het lijf: liefde voor de ander, voor de wereld, voor het leven, liefde voor taal en literatuur en andere onnuttige dingen. Liefde is dus veel meer dan een snelle emotie, in zijn meanderende tekst toont Mortier met verve aan dat liefde in de eerste plaats medemenselijkheid is. Veel stof tot nadenken en tot gesprek in elk geval.

Lazuur en liefde, een onverwachte alliteratie. Twee dingen die Erwin Mortier beroeren en die hij omsingelend en associërend in woorden probeert te vatten. En dat is toch wat een essay moet doen: ‘essayeren’ om dieper in iets door te dringen en daar de juiste woorden voor te vinden. Benieuwd wat hij daar in een vraaggesprek aan toe te voegen heeft. Op zondag 10 november om 14.30 uur worden we in Barbóék in M uitgenodigd om met hem mee te denken.