Sterk gedocumenteerde reconstructie van het leven van de grondlegger van het fascistisch Italië, Benito Mussolini

“M. De zoon van de eeuw”, de winnaar van de Premio Strega 2019 – de belangrijkste Italiaanse literatuurprijs – is een documentaire roman over Benito Mussolini (1883-1945), die de periode 1919-1925 bestrijkt. De meer dan achthonderd pagina's tellende roman - het eerste deel van een trilogie – lijkt bij vlagen autobiografisch en reconstrueert zeer nauwkeurig het leven van Mussolini als grondlegger van fascistisch Italië. In twee vervolgromans zal Scurati zijn ‘vie romancée’ van Mussolini voltooien.

Het verhaal is gebaseerd op uitgebreid historisch onderzoek en bestaat uit korte scènes, voorafgegaan door krantenberichten en rapporten van de geheime dienst. De auteur, Antonio Scurati (Napels, 1969) is schrijver, hoogleraar literatuur en columnist.

In juli 1919 voelen veel Italianen zich de verliezers van de Eerste Wereldoorlog, waarin ze met Engeland en Frankrijk samen tegen Oostenrijk-Hongarije vochten. Het beloofde Dalmatië en Fiume (nu allebei deel van Kroatië) krijgen ze niet. Honderdduizenden die hebben gestreden in die oorlog lijden thuis honger. Van beloften over welvaart en eigen stukjes grond komt niks terecht. De politiek is hopeloos verdeeld. Mussolini ruikt letterlijk bloed. Hij stapt over van de socialisten naar de nieuwe fascistische beweging en manipuleert zich op de schouders van de trinserocrazia (de ‘loopgraaf-elite') met bluf en geweld omhoog.

Knokploegen terroriseren - met steun van het Vaticaan en het grote geld - socialistische en communistische tegenstanders. Voor de moord op de socialistische politicus Mateotti gaf Mussolini bijna direct de opdracht.

Geweld en intimidatie zijn Mussolini ’s sterkte, hij is verslaafd aan geweld.

Als de zwarthemden dreigen op te marcheren naar Rome en in een paar provinciesteden vast beginnen met moorden en platbranden wil de koning het leger niet inzetten: hij wil zo kost wat kost de opkomst van het communisme stuiten. Net als Hitler ‘laat’ Mussolini zich verkiezen tot kabinetsformateur. Applaus dendert door het parlement bij zijn eerste optreden als premier.

De roman is een bijdrage aan het antifascisme en een reactie op het opkomende neofascisme in Italië en het huidige politieke en sociale klimaat in dat land. Scurati beschrijft in deze roman hoe de mythische populist Benito Mussolini zich ontpopte van onderwijzer tot dictator en van socialist tot fascist.

Deze roman leest vlot door de korte hoofdstukken, soms kruipt de schrijver zo diep in het hoofd van de dictator dat je door de overvloed aan details het overzicht kwijt raakt. Een geslaagd literair experiment dat ik enkel zou aanbevelen aan diegenen die sterk geïnteresseerd zijn in het ontstaan van het fascisme in Italië of aan wie lessen wenst te leren uit de geschiedenis omdat deze de neiging heeft zich te herhalen.